توصیف برخی ویژگیهای نحوی در گفتار دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی

هدف: هدف از پژوهش حاضر، توصیف برخی ویژگیهای نحوی و صرفی بین نشانه جمع فعل (سوم شخص)، ضمایر شخصی، نقش‌نمای مفعولی (را)، حروف اضافه، فعلهای ماضی ساده، فعلهای مضارع اخباری، نشانه جمع اسم (ها)، فعلهای ربطی، نشانه منفی فعل (نـَ)، جملات ناهمپایه (پایه و پیرو) بود. روش: تعداد نمونه در این پژوهش 79 دانش‌آموز است که با روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای از میان حدوداً 700 دانش‌آموز کم‌توان‌ذهنی‌ در پایه‌های آمادگی (مقدماتی و تکمیلی) مدارس استثنایی شهر تهران در سال 83-1382 انتخاب شده‌اند و با استفاده از "آزمون رشد زبان فارسی" درک و بیان برخی ویژگیهای صرفی و نحوی در آنها بررسی و سلسله مراتبی از آسانی به دشواری برای این ویژگیها عرضه شده است. یافته‌ها: با توجه به عملکرد آزمودنیهای کم‌توان ‌ذهنی در دو خرده آزمون درک دستوری و تقلید جمله از "آزمون رشد زبان فارسی"، دو سلسله مراتب (از ساده به دشوار) برای درک دستوری و بیان دستوری به‌دست آمد. آسان‌ترین مهارت در سلسله مراتب درک دستوری، عبارت‌ بود از درک فعلهای مضارع اخباری و دشوارترین مهارت، درک جملات ناهمپایه. و در سلسله مراتب بیان دستوری، بیان فعل سوم شخص جمع، آسان‌ترین مهارت بیانی و کاربرد ضمایر شخصی و حروف اضافه، دشوارترین بوده. نتیجه گیری: با دانستن ویژگیهای صرفی و نحوی گفتار این کودکان، می‌توان به طراحی و تهیه برنامه‌های زبان آموزی مناسب دست زد و در این برنامه‌ریزیها، این خصوصیات زبانی را در نظر گرفت. می‌توان در تهیه و تنظیم کتابهای درسی و غیردرسی ویژه و در نوشتن داستانها و اشعار برای آنها و در برنامه‌ریزی برای آموزش پیش‌دبستانی، دقیق‌تر و مفیدتر عمل کرد. حتی می‌توان تعاملات اجتماعی و کلامی بهتر و مفهوم‌تری را سامان داد و محیط غنی‌تر و پربارتری را آماده کرد تا یادگیری گفتار و زبان و مهارتهای ارتباطی این کودکان، آسان‌تر شود.